O Κάρολος Ε’ της Γαλλίας, ο επονομαζόμενος Σοφός, από την ώρα που ανέβηκε στον θρόνο, το 1364 προσπάθησε φιλότιμα να αναστήσει την καταρρακωμένη από τους Άγγλους, ρημαγμένη από τον Εκατονταετή Πόλεμο Γαλλία, στηριγμένος στη βοήθεια του εξαίρετου στρατηγού Μπεντράντ ντε Γκεσλέν. Ο Κάρολος είχε, σε πρώτη φάση, να αντιμετωπίσει την απειλή του βασιλιά της Ναβάρας, ο οποίος είχε καταφέρει να προωθηθεί μέχρι το Παρίσι, αποκλείοντας τον Κάρολο στην πρωτεύουσά του, με αφορμή τη διαδοχή του Δουκάτου της Βουργουνδίας. Ο βασιλιάς της Ναβάρας συγκέντρωσε δυνάμεις στη Νορμανδία.
Ο Μπερντράν ντε Γκεσλέν, γνωστό ως «Αετός της Βρετάνης» και «Μαύρος Σκύλος του δάσους του Μπροσελιάντ», ήταν βρετονικής καταγωγής και είχε πολεμήσει υπέρ του οίκου των Μπλουά. Στη γαλλική υπηρεσία εντάχθηκε, επίσημα, το 1370, με το αξίωμα του Κοντοστάβλου. Ωστόσο πολεμούσε υπέρ της Γαλλίας πολύ πριν τον επίσημο διορισμό του. Ο Κάρολος έστειλε τον Γκεσλέν να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις του βασιλιά της Ναβάρας, στη Νορμανδία. Οι δυνάμεις της Ναβάρας, αποτελούντο από 800 – 900 ιππότες, 4 – 5.000 Γασκώνους και άλλους μισθοφόρους πεζούς και 300 Άγγλους τοξότες, εφοδιασμένους με το περίφημο Μακρύ Τόξο, βρισκόταν υπό τη διοίκηση του υποκόμη Ζαν ντε Γκρείγ.
Οι πηγές αναφέρουν πως η δύναμη του Γκεσλέν κυμαινόταν μεταξύ 1.500 και 3.000 ανδρών, χωρίς να είναι γνωστή η σύνθεσή της. Οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στις 16 Μαΐου 1364 στο Κοσερέλ, βορειοανατολικά του Παρισιού. Αν και οι δυνάμεις της Ναβάρας ήταν διπλάσιες, ηττήθηκαν κατά κράτος από τον Γκεσλέν, χάρη στην έξυπνη τακτική της προσποιητής υποχώρησης που αυτός ακολούθησε. Ο ίδιος ο Ζαν ντε Γκρείγ αιχμαλωτίσθηκε. Η μάχη στο Κοσερέλ ήταν μια μικρής κλίμακας σύγκρουση. Ωστόσο ήταν ιδιαίτερα σημαντική, αποτελώντας την πρώτη γαλλική νίκη μετά από μια σχεδόν δεκαετία συνεχών ηττών. Εκμεταλλευόμενος δε τη νίκη του, ο Γκεσλέν, εισέβαλε στη Νορμανδία και κυρίευσε το ένα μετά το άλλο τα εχθρικά οχυρά.
Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν ο Κάρολος ο Κακός της Ναβάρας να ζητήσει, εσπευσμένα, ειρήνη από τον Κάρολο της Γαλλίας, παραδίδοντας όλες τις κατακτήσεις του στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το Παρίσι, αίροντας, παράλληλα, τον αποκλεισμό της πόλης. Ήδη ένας αντίπαλος της Γαλλίας, ένας από τους πλέον σημαντικούς, μάλιστα είχε εξουδετερωθεί.
Η στρατιωτική μεταρρύθμιση της Γαλλίας
Ο Γκεσλέν απάλλαξε επίσης τον βασιλιά του από το πρόβλημα των ληστών που λυμαίνονταν την χώρα, εκμεταλλευόμενοι την πολεμική αναταραχή. Συνέβαλε δε τα μέγιστα στο σχέδιο του Καρόλου για την συγκρότηση μόνιμου τακτικού στρατού, οι άνδρες του οποίου μισθοδοτούντο απευθείας από το κρατικό ταμείο, τακτικά, και άρα δεν υπήρχε λόγος να εκτραπούν σε ληστείες και λεηλασίες. Ο στρατός αυτός έφτασε να αριθμεί περί τους 7.000 άνδρες, συγκείμενος από εξαρτώμενους από το στέμμα ιππότες και από επαγγελματίες πεζούς ακολούθους και βαλλιστροφόρους. Ο στρατός αυτός οργανώθηκε απλά, ανά λόχους, δυνάμεως, έκαστος 100 ανδρών, υπό έναν λοχαγό. Ένας αριθμός λόχων συγκροτούσε μια δύναμη μάχης υπό έναν ανώτερο ή ανώτατο αξιωματούχο. Το σύνολο της δύναμης διοικούσε ο κοντόσταβλος της Γαλλίας.
Παράλληλα ο Κάρολος εφάρμοσε και το μέτρο της υποχρεωτικής, στοιχειώδους, στρατιωτικής εκπαίδευσης των Γάλλων κατοίκων των πόλεων. Στόχος του μέτρου αυτού ήταν να καταστούν ικανοί οι πολίτες να υπερασπίζονται τις οχυρωμένες πόλεις τους, χωρίς τη διάθεση μεγάλων, τακτικών, στρατιωτικών δυνάμεων. Λόγω της φονικής ισχύος «πυρός» των μακρών τόξων των Άγγλων, ο Γάλλος βασιλιάς επέβαλε την τακτική της καμένης γης και των ταχέων επιδρομών. Απαγόρευσε στους στρατηγούς να εμπλέκονται σε κατά παράταξη μάχες με τους Άγγλους, εκτός αν ήταν απολύτως απαραίτητο, προκρίνοντας τη διενέργεια κλεφτοπολέμου κατά του εχθρού.
Συγκρούσεις με τους Άγγλους
Το 1369 οι Άγγλοι υπό τον Μαύρο Πρίγκιπα Εδουάρδο, γιο του βασιλιά Εδουάρδου Γ της Αγγλίας, κινήθηκαν και πάλι κατά των Γάλλων από την περιοχή του Μπορντώ που κατείχαν. Οι γαλλικές δυνάμεις, όμως, κινούμενες βάσει ήδη καταρτισμένων σχεδίων, κατέλαβαν τη Αμπεβίλ και την κομητεία του Ποντιέ, στη βόρεια Γαλλία. Παράλληλα εφόρμησαν κατά των αγγλικών κτήσεων στην Ακουιτανία. Στο μεταξύ ο Γκεσλέν εκτελούσε με απίστευτη ακρίβεια τις εντολές που είχε λάβει από τον βασιλιά του. Με καταδρομικού τύπου επιχειρήσεις, με νυκτερινές επιθέσεις, συνεχή πίεση, ταχείς φονικές επιδρομές, ενέδρες, καταστροφή των εφοδιοπομπών και αποκοπή των γραμμών επικοινωνιών, ο Γκεσλέν κατέστρεφε την αγγλική πολεμική μηχανή χωρίς να διακινδυνεύει το αίμα των ανδρών του.
Πολιόρκησε πόλεις και φρούρια και τα κατέλαβε με δόλο, δωροδοκία της φρουράς, ή με ωμή βία. Προσπάθησε να ξεσηκώσει τους Γάλλους της Ακουιτανίας. Όσοι δεν τον ακολουθούσαν χαρακτηρίζονταν προδότες και ελάμβαναν ότι τους άξιζε. Μεγάλη επιτυχία αυτής της τακτικής ήταν η προσχώρηση των κατοίκων της πόλης Λιμόζ στον Γάλλο βασιλιά. Ο Μαύρος Πρίγκιπας δεν μπορούσε να επιτρέψει την απώλεια της Λιμόζ. Ορκιζόμενος να τιμωρήσει παραδειγματικά τους κατοίκους και τον επίσκοπο της πόλης. Οι αγγλικές δυνάμεις πολιόρκησαν άμεσα την πόλη και κατάφεραν να την κυριεύσουν εξ εφόδου. Με διαταγή του Μαύρου Πρίγκιπα, οποίος συμμετείχε, επί φορείου, στην πολιορκία, διατάχθηκε γενική σφαγή των κατοίκων και χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά σφαγιάστηκαν ανηλεώς. Οι νεκροί υπολογίζονται σε περισσοτέρους από 3.000 αμάχους.
Ο Εδουάρδος πίστευε πως το παράδειγμα της Λιμόζ θα περιόριζε την επαναστατική διάθεση των Γάλλων υπηκόων του. Έσφαλε δραματικά. Ίσα – ίσα η σφαγή της Λιμόζ χαλύβδωσε τους Γάλλους που ορκίζονταν πλέον εκδίκηση για τους νεκρούς της πόλης. Στις αρχές του 1372 ο Γκεσλέν απελευθέρωσε το Πουατίε, την πόλη κοντά στην οποία ο Γαλλικός Στρατός είχε υποστεί, το 1356, την πλέον επαίσχυντη ήττα του, έως τότε. Το Πουατιέ δεν κατελήφθη με τη δύναμη τον όπλων. Οι πολίτες ήταν που ξεσηκώθηκαν και εξουδετερώνοντας την αγγλική φρουρά, άνοιξαν τις πύλες στον Γκεσλέν και τους άνδρες του. Σύντομα όλη η επαρχία πέρασε στον έλεγχο των Γάλλων.
Στο μεταξύ ο Μαύρος Πρίγκιπας ασθένησε και αποχώρησε αφήνοντας την συνέχιση του πολέμου στον γιο του Ιωάννη του Λάνκαστερ. Αυτός εκτέλεσε καταστροφικές επιδρομές καίγοντας χωριά και σκοτώνοντας αθώους χωρικούς, χωρίς κανέναν στρατηγικό σκοπό.
Η γαλλική νίκη
Την ώρα που ο Ιωάννης έκαιγε γαλλικά χωριά στην κεντρική Γαλλία, ο Γκεσλέν προήλαυνε στην Ακουιτανία, ανενόχλητος. Η ίδια η επαρχία της Γκουιέν, ο πυρήνας δηλαδή των αγγλικών κτήσεων απειλείτο πλέον ανοικτά. Τον Δεκέμβριο του 1373 γαλλικές δυνάμεις πέρασαν τη νότια όχθη του ποταμού Γαρούνα, ο οποίος αποτελούσε το φυσικό σύνορο των αγγλοκρατούμενων και των γαλλικών εδαφών, δημιουργώντας εκτεταμένο προγεφύρωμα. Αμέσως μετά οι Γάλλοι προήλασαν ως τις πύλες του Μπορντώ, καταλαμβάνοντας την στρατηγικής σημασίας πόλη Λα Ρεόλ, η οποία, όχι άδικα, χαρακτηριζόταν «πύλη του Μπορντώ». Συνέπεια της γαλλικής προέλασης ήταν όλοι οι Γάλλοι, απλός λαός και ευγενείς, να ξεσηκωθούν κατά των Άγγλων και να ενωθούν με τους συμπατριώτες τους. Ήδη η αγγλική κυριαρχία είχε περιοριστεί, πλέον, μόνο γύρω από το Μπορντώ.
Την ίδια ώρα οι Γάλλοι είχαν εκτοξεύσει μεγάλης κλίμακας επίθεση στη Βρετάνη, σαρώνοντας τους Άγγλους και τους συμμάχους τους του οίκου των Μονφόρτ. Σύντομα ολόκληρη η Βρετάνη, εκτός από το λιμάνι της Βρέστης, βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Γάλλων και ο αγγλόφιλος δούκας της περιοχής εγκατέλειψε τον θρόνο του και κατέφυγε, ασθμαίνοντας, στην Αγγλία. Στους Άγγλους απέμενε πια μόνο το Καλαί και μια μικρή εδαφική ζώνη στη Νορμανδία. Παρά τις προσπάθειες για ειρήνη ο πόλεμος συνεχίστηκε. Ο Γκεσλέν και ο δούκας του Ανζού εισέβαλαν και πάλι στην περιοχή του Μπορντώ και πολιόρκησαν την πόλη Μπερζεράκ. O Άγγλος διοικητής της επαρχίας Τόμας Φέλτον επιχείρησε να τους αναχαιτίσει, αίροντας την πολιορκία της πόλης, αλλά υπέστη συντριπτική ήττα στη μάχη του Εϊμέ, τον Σεπτέμβριο του 1377, στην οποία ο ίδιος αιχμαλωτίσθηκε. Τρία χρόνια αργότερα ο Γκεσλέν πέθανε (Ιουλίους 1380). Τρεις μήνες μετά πέθανε και ο βασιλιάς του Κάρολος Ε.
Ο ντε Γκεσλέν με τους άνδρες του πολιορκεί πόλη. Παράσταση από μεσαιωνικό χειρόγραφο.
Ο θυρεός του ντε Γκεσλέν.
Άγαλμα του ντε Γκεσλέν.
