Τα τηλεγραφήματα του Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα Φίλιπ Τάλμποτ προς το Στέι Ντιπάρτμεντ είχαν ως βασικό σημείο αναφοράς, ήδη από τις αρχές Δεκεμβρίου 1967, την επικείμενη σύγκρουση του βασιλιά – χούντας. «Δύο φορές κατά τις τελευταίες ημέρες ο Κωνσταντίνος μου εξέφρασε την ανησυχία του για τις προθέσεις της χούντας», ανέφερε ο Τάλμποτ. «Στις 30 Νοεμβρίου, μου είπε σε μια στιγμή ότι φοβόταν πως η χούντα θα μπορούσε, εκείνο το βράδυ, να συλλάβει τον υπουργό Άμυνας Σπαντιδάκη και τους στρατηγούς Κόλλια και Περίδη».
Στις 13 Δεκεμβρίου 1967, πριν την εκδήλωση του βασιλικού αντικινήματος, ο Τάλμποτ έστειλε σήμα στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ. Σε αυτό ανέφερε ότι ο βασιλιάς τον κάλεσε στο Τατόι και του ανακοίνωσε πως προτίθεται να κινηθεί, την ίδια αυτή μέρα, κατά της Χούντας. Θα πήγαινε, μαζί με την οικογένειά του και στενούς του συνεργάτες στην Καβάλα, όπου θα τον περίμεναν πιστοί σε αυτόν, όπως πίστευε, στρατιωτικοί. Από εκεί θα καλούσε τις ένοπλες δυνάμεις να τον στηρίξουν και θα ζητούσε την παραίτηση της χουντικής κυβέρνησης.
Ο βασιλιάς ζήτησε από τον Τάλμποτ να επιτρέψει την διοχέτευση οδηγιών μέσω των αμερικανικών διαύλων στους υπουργούς Πιπινέλη και Σπαντιδάκη, δίνοντάς τους εντολή να υποστηρίξουν την κίνησή του διπλωματικά, στο ΝΑΤΟ. Ο βασιλιάς είπε στον Τάλμποτ ότι θα ήταν ευγνώμων εάν ο Πρόεδρος και η κυβέρνηση των ΗΠΑ υποστήριζαν την κίνησή του, η οποία είχε σκοπό την επιστροφή στην συνταγματική ομαλότητα.
Ο Κωνσταντίνος ζήτησε επίσης από τους Αμερικανούς να χρησιμοποιήσουν όλη την επιρροή τους, προκειμένου να πείσουν τη χούντα ότι δεν πρέπει να προβάλει αντίσταση, οδηγώντας τη χώρα σε εμφύλια σύγκρουση. Ο Τάλμποτ όμως έδινε μάλλον λίγες πιθανότητες επικράτησης στο βασιλικό αντικίνημα, Για αυτό και αρνήθηκε τη χρήση των αμερικανικών διαύλων επικοινωνίας στον βασιλιά, «τουλάχιστον μέχρι να γίνει σαφές ότι η κίνησή του έχει σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας».
Επέτρεψε όμως την επικοινωνία με τους Σπαντιδάκη και Πιπινέλη. Ήταν όμως εμφανές ότι οι ΗΠΑ δεν θα έπαιρναν θέση στην ενδοελληνική διαμάχη, τουλάχιστον όχι πριν φανεί προς τα που έγερνε η πλάστιγγα. Η κίνηση αυτή του Τάλμποτ δεν είχε να κάνει με τα προσωπικά του πιστεύω, αλλά με την εξυπηρέτηση των αμερικανικών συμφερόντων στην Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση όμως εξυπηρετούσε τη Χούντα που ήλεγχε την κατάσταση.
Ο ίδιος απεύθυνε έκκληση, όπως υποστηρίζει, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ να ενισχυθεί η βασιλική παράταξη. Μόνο μετά την ατυχή κατάληξη του αντικινήματος, υποχρεωτικά, ανέφερε στην Ουάσινγκτον ότι πλέον δεν υπάρχει εναλλακτική λύση από τη χούντα, αναφέροντας όμως παράλληλα, εκ νέου, τις ενστάσεις του για την αμερικανική ανοχή στο καθεστώς.
Το μεσημέρι της 13ης Δεκεμβρίου ο Φίλιπ Τάλμποτ έστειλε αναφορά στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Σε αυτή έκανε λόγο για την αντίδραση της χούντας στη βασιλική κίνηση, ότι δηλαδή ο Παπαδόπουλος πίστευε όπως ο Κωνσταντίνος επιθυμούσε να κάνει “επανάσταση”. Ο Αμερικανός πρεσβευτής, προφανώς μετά τις εντολές που έλαβε από την Ουάσινγκτον, διαβεβαίωσε τους χουντικούς ότι οι ΗΠΑ δεν επρόκειτο να παρέμβουν υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς.
Στόχος των ΗΠΑ, είπε, ήταν η αποφυγή της αιματοχυσίας στην Ελλάδα. Και τη μοιραία μέρα, την 13η Δεκεμβρίου, ο Τάλμποτ έπραξε ότι ήταν δυνατό για να πείσει τους προϊσταμένους του στην Ουάσινγκτον να πάρουν θέση υπέρ του βασιλιά και κατά της Χούντας. Για να πείσει μάλιστα τους ανωτέρους του δεν δίστασε να επισείσει τον κίνδυνο του κομμουνισμού.
«Θα ήθελα να πω ότι οι ΗΠΑ ως σύμμαχος και φίλος της Ελλάδας δεν επεμβαίνει σε εσωτερικά ζητήματα, αλλά, όπως έδειξε και πάλι η πρόσφατη κυπριακή κρίση, ο πόλεμος σε αυτή την περιοχή του κόσμου μπορεί να καταλήξει με κέρδη μόνο για τους κομμουνιστές», έγραφε νέα αναφορά του.
«Οτιδήποτε κι αν σκεφτόμαστε για τη σωφροσύνη του βασιλιά να κάνει σήμερα αυτή την κίνηση, τα συμφέροντά μας τώρα εξαρτώνται από την επιτυχία του, αφού ενδεχόμενη αποτυχία του όχι απλώς θα γκρέμιζε τη μοναρχία, αλλά θα σταθεροποιούσε τη στρατιωτική Χούντα στην Ελλάδα για τα επόμενα χρόνια», κατέληγε.
Ο Τάλμποτ έφτασε στο σημείο να ζητήσει από τον Παπαδόπουλο να διαπραγματευτεί με το βασιλιά. Στο μεταξύ το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επηρεάστηκε από την αναφορά του πρέσβη περί κομμουνιστικού κινδύνου, αλλά του απαγόρευσε να προχωρήσει σε διαμεσολαβητική πρωτοβουλία μεταξύ βασιλιά και χούντας.
Το πρωί της 13ης Δεκεμβρίου, σε νέα επαφή του Τάλμποτ με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ενώ η κατάσταση δεν έχει ξεκαθαρίσει υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς, ο πρέσβης επανέφερε το θέμα να κηρυχθεί από τις ΗΠΑ η Χούντα Παπαδόπουλου ως κίνηση στασιαστική και να ριχθεί το βάρος υπέρ του βασιλιά. Το απόγευμα όμως της ίδιας ημέρας η χούντα ανακοίνωσε έκπτωση του βασιλιά και την αντικατάστασή του από το στρατηγό Γεώργιο Ζωιτάκη ως αντιβασιλιά.
«Η αίσθησή μου, είναι ότι αντί να περιμένουμε παθητικά τα γεγονότα, θα κάνουμε καλά να ταχθούμε σταθερά στο πλευρό του βασιλιά, από την ώρα που θα βεβαιωθούμε ότι διαθέτει στήριξη της πλειοψηφίας των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Μέχρι τώρα δεν διαθέτουμε στοιχεία για την κατάσταση στη βόρεια Ελλάδα, ούτε αν ο βασιλιάς έχει αποκαταστήσει επαφή με τον ελληνικό λαό ή τις ΗΠΑ. Αναμένουμε οδηγίες σας», ανέφερε στους προϊσταμένους του ο Τάλμποτ.
Η απάντηση που έλαβε τον απογοήτευσε όμως πλήρως. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ διέταξε να τηρηθεί εφεκτική στάση υπέρ της Χούντας, κλείνοντας τη θέμα και αγνοώντας τις εκκλήσεις του Τάλμποτ. Ο Παπαδόπουλος, στο μεταξύ, επικοινωνούσε με τον Τάλμποτ συνεχώς. Το πρωί της 14ης Δεκεμβρίου ο Παπαδόπουλος τηλεφώνησε στον Αμερικανό πρέσβη και τον ρώτησε σχετικά με τις εξελίξεις.
Ο Τάλμποτ απάντησε σιβυλλικά, λέγοντάς ότι αν συνεχιστεί η σύγκρουση με το βασιλιά, οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να διαφυλάξουν όσα είχαν πετύχει ως τότε. Ο Τάλμποτ είπε όμως στον Παπαδόπουλο ότι το ίδιο μήνυμα θα διαβιβάσει και στο βασιλιά κι έκανε έκκληση για έναρξη διαπραγματεύσεων.
Ο Παπαδόπουλος είπε ότι με την αναχώρησή του ο βασιλιάς αρνήθηκε να ασκήσει τα καθήκοντά του ως μονάρχης και κατά συνέπεια, σύμφωνα με το Σύνταγμα, που το θυμήθηκε ξαφνικά, η κυβέρνηση τοποθέτησε αντιβασιλέα στη θέση του.
Ο Τάλμποτ απάντησε ότι ήταν πολύ δύσκολο να πειστεί η αμερικανική κυβέρνηση και να δεχτεί την δικαιολογία που πρόβαλε ο Παπαδόπουλος, αφού ο βασιλιάς βρισκόταν ακόμα στην Ελλάδα και ενεργούσε σύμφωνα με το Σύνταγμα. Ο Τάλμποτ επίσης δεν δίστασε να επαναλάβει στον Παπαδόπουλο την εντολή της κυβέρνησής τους, ότι έπρεπε πάση θυσία να αποφευχθεί εμφύλια σύρραξη στην Ελλάδα.
Στις κινήσεις αυτές του Τάλμποτ και των Αμερικανών απάντησε ο Στ. Παττακός, ο οποίος επέρριψε την ευθύνη στην βασιλική πλευρά. Ο Τάλμποτ απάντησε ότι οι ΗΠΑ δεν επιθυμούσαν να επιρρίψουν ευθύνες σε οποιονδήποτε, αλλά να αποσοβήσουν «μια τραγωδία». Τότε επενέβη ο Παπαδόπουλος ο οποίος δήλωσε ότι ο ίδιος έλεγχε τον Στρατό και επικρατούσε των βασιλικών. Άρα δεν υπήρχε λόγος διαπραγμάτευσης. Ο Τάλμποτ επιχείρησε και πάλι να υπερτονίσει τις «ανησυχίες» των ΗΠΑ για την κατάσταση στην Ελλάδα, αλλά πλέον ήταν αργά.
Στην πραγματικότητα η χούντα καταθορυβήθηκε από την έκρηξη του βασιλικού αντικινήματος. Ωστόσο σύντομα φάνηκε ότι το κίνημα του βασιλιά έπασχε τόσο από έλλειψη οργάνωσης, όσο και από παντελή έλλειψη πληροφοριών σχετικά με την πίστη συγκεκριμένων αξιωματικών προς το Στέμμα. Έτσι το κίνημα έσβησε σύντομα και σχεδόν αναίμακτα. Οι βασιλόφρονες ανώτατοι αξιωματικοί συνελήφθησαν και ο βασιλιάς, με την οικογένειά του, αναχώρησαν για την Ιταλία, για να μην συλληφθούν. Όλα είχαν κριθεί.
Ο Τάλμποτ πλέον, σε νέα αναφορά του, δεν υπήρχε πλέον εναλλακτική λύση, ούτε, άμεση δυνατότητα αντικατάστασης της Χούντας Παπαδόπουλου. Έκανε μάλιστα και την «προφητική» πρόβλεψη ότι τώρα πια «από την ώρα η Χούντα δεν έπεσε, δεν έχει λόγους να βιάζεται να αποχωρήσει. Οι επικεφαλής του καθεστώτος μπορεί να εντείνουν την καταπίεση, καθώς τώρα δεν έχουν κανένα λόγο να είναι ευαίσθητοι για τη γνώμη οιουδήποτε άλλου», κατέληγε η αναφορά του Τάλμποτ.
Ο Τάλμποτ όμως παρέμεινε σε επαφή με τον Κωνσταντίνο, ο οποίος του ζήτησε να μεσολαβήσει στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, ώστε αυτή να μην αναγνωρίσει την χουντική «κυβέρνηση». Ο βασιλιάς επίσης ζήτησε την συνδρομή των ΗΠΑ στην διενέργεια δημοψηφίσματος υπέρ της επιστροφής του στην Ελλάδα. Ο Τάλμποτ δεν διαφώνησε και έδωσε εντολές στο προσωπικό της πρεσβείας να διαρρεύσει ότι : «…για το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να αναγνωρίσουν τη στρατιωτική κυβέρνηση, απαντήστε ότι δεν έχει ληφθεί καμία απόφαση μέχρι τη διευκρίνιση του καθεστώτος υπό το οποίο βρίσκεται ο βασιλιάς.
«Πρέπει να μην αφήσετε αμφιβολίες για το γεγονός ότι για εμάς το βασικό πρόβλημα είναι η αντιδημοκρατική φύση του καθεστώτος…», κατέληγε η οδηγία του. Ο Παπαδόπουλος όμως κινήθηκε πιο άμεσα. Στις 6 Ιανουαρίου 1968 έστειλε προσωπική επιστολή στον Αμερικανό πρόεδρο Λίντον Τζόνσον, στην οποία του έγραφε ότι η χούντα «απέτρεψε τον εμφύλιο πόλεμο στη χώρα»…
Ο Αμερικανός πρέσβης Τάλμποτ (αριστερά), ο Παπαδόπουλος και ο βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρόκγουελ.
